ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ : ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ
ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ : ਜੋ ਅਲੱਗ/ਵੱਖ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਮਨੋਰੰਜਨ : ਮਨ-ਪਰਚਾਵਾ।
ਸਾਧਨ : ਵਸੀਲਾ, ਮਾਧਿਅਮ।
ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ : ਝਕਾਅ, ਰੁਚੀ।
ਆਦਿ : ਅਰੰਭ, ਸ਼ੁਰੂ, ਮੁੱਢ।
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ : ਮੁਢਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ।
ਜੁੱਸਾ : ਸਰੀਰ।
ਸਿਰਜਣਾ : ਰਚਨਾ, ਉਤਪਾਦਨ, ਬਣਾਉਣਾ, ਉਤਪਨ ਕਰਨਾ।
ਸਹਿਜ : ਸੁਭਾਵਕ, ਸੁਖਾਲਾ, ਸੌਖਾ।
ਸਰਬ-ਪੱਖੀ : ਸਭ ਪੱਖਾਂ ਦਾ।
ਸ੍ਰੋਤ : ਸੋਮਾ।
ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ : ਅਮਲ, ਤਰੀਕਾ, ਕਾਰਵਾਈ।
ਮਾਨਸਿਕ : ਮਨ/ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ।
ਬੌਧਿਕ : ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ।
ਸੂਚਕ : ਲਖਾਇਕ, ਸੂਚਨਾ/ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ।
ਬਲਕਿ : ਸਗੋਂ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ : ਖ਼ਾਸ, ਉਚੇਚਾ।
ਬਲ : ਤਾਕਤ, ਸ਼ਕਤੀ।
ਬਖ਼ਸ਼ਦੀਆਂ : ਦਿੰਦੀਆਂ।
ਅਕਹਿ : ਜੋ ਕਿਹਾ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਖੇੜਾ : ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਬਹਾਰ।
ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ : ਦੇਣਾ।
ਮਨੋਬਲ : ਮਨ ਦੀ ਤਾਕਤ/ਸ਼ਕਤੀ।
ਵਿਸ਼ਵਾਸ : ਭਰੋਸਾ।
ਪਕੇਰਾ : ਪੱਕਾ।
ਸਮਰੱਥਾ : ਤਾਕਤ, ਸ਼ਕਤੀ।
ਜੂਝਣ : ਲੜਨ।
ਸੂਰਤ : ਹਾਲਤ।
ਰਿਸ਼ਟ- ਪੁਸ਼ਟ : ਤਾਕਤਵਰ।
ਸਦਉਪਯੋਗ : ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ, ਚੰਗਾ ਉਪਯੋਗ।
ਸਹਾਇਕ : ਮਦਦਗਾਰ।
ਬੁਗਲੀ : ਪੇਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ।
ਵਿਲੱਖਣ : ਖ਼ਾਸ, ਵੱਖਰੇ।
ਪਛਾਣ-ਚਿੰਨ੍ਹ : ਪਛਾਣ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ।
ਪੂਰਤੀ : ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ, ਮੁਕਾਉਣ ਦਾ ਭਾਵ।
ਸਰਬ-ਵਿਆਪੀ : ਜੋ ਹਰ ਥਾਂ ਵਿਆਪਕ ਹਨ, ਜੋ ਹਰ ਥਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਕਾਰਜ : ਕੰਮ-ਕਾਜ।
ਲੋਕਧਾਰਾ : ਲੋਕ-ਪਰੰਪਰਾ, ਲੋਕ-ਵਾਰਤਾ।
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ : ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀ ਰੀਤੀ, ਸੱਭਿਅਤਾ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰ : ਵਰਤੋਂ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਢੰਗ, ਜਿਊਣ ਦੇ ਢੰਗ।
ਉਪਲਬਧ ਹਨ : ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਸੁਲਭ ਹਨ, ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਝਲਕ : ਚਮਕ, ਲਿਸ਼ਕ, ਰੋਸ਼ਨੀ।
ਨੈਤਿਕ : ਆਚਾਰ ਸੰਬੰਧੀ।
ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ : ਮੁੱਲ।
ਓਤ-ਪੋਤ : ਇਕਮਿਕ, ਤਾਣੇ-ਪੇਟੇ ਵਾਂਗ।
ਪੁਸ਼ਤ ਦਰ-ਪੁਸ਼ਤ : ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ
ਖ਼ਾਸੀਅਤ : ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ।
ਕਰੜ: ਸਖ਼ਤ।
ਜੂਹਾਂ : ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ।
ਬਰੋਟਿਆਂ : ਬੋਹੜਾਂ।
ਮੋਕਲੀ ਥਾਂ : ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਥਾਂ।
ਉਪਲਬਧ : ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਸਮਗਰੀ : ਸਮਾਨ।
ਸਦਭਾਵਨਾ : ਚੰਗੀ ਭਾਵਨਾ।
ਨੇਕ-ਨੀਅਤੀ : ਨੇਕ-ਦਿਲੀ, ਸਚਾਈ, ਈਮਾਨਦਾਰੀ।
ਭਾਈਵਾਲੀ : ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ, ਭਿਆਲੀ।
ਨੈਤਿਕ : ਆਚਾਰ ਸੰਬੰਧੀ, ਸਦਾਚਾਰਿਕ।
ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ : ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੇ, ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ।
ਦਾਈ/ਮਿੱਤ : ਮੀਤੀ, ਮੀਟੀ, ਵਾਰੀ, ਪਿੱਤ।
ਪੁੱਗਣਾ : ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਮੀਟੀ ਨਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸਫਲ ਹੋਣਾ।
ਡੱਕਰਾ : ਟੁਕੜਾ, ਟੋਟਾ।
ਰੀਤ : ਰਸਮ, ਦਸਤੂਰ।
ਆੜੀ : ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ, ਸਾਥੀ।
ਮੜਿੱਕਣਾ : ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਲਈ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਨਾਂ ਰੱਖਣਾ।
ਫ਼ਰਜ਼ੀ : ਨਕਲੀ, ਕਲਪਿਤ।
ਮੁਖੀ : ਮੁਖੀਆ, ਆਗੂ
ਗਲਵੱਕੜੀ : ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਬਾਹਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਭਾਵ।
ਛੂਹਣਾ : ਹੱਥ ਲਾਉਣਾ, ਸਪਰਸ਼ ਕਰਨਾ।
ਵਿਚਾਲ਼ੇ : ਵਿਚਕਾਰ।
ਭੱਜਦਾ : ਜਾਂਦਾ।
ਪਿੱਟ : ਪਿੱਟਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ।
ਪਿੜ : ਉਹ ਥਾਂ ਜਿੱਥੇ ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ/ਖੇਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਖਾੜਾ।
ਜੂਹ : ਸੀਮਾ ਹੱਦ, ਘਰਾਂ ਨੇੜੇ ਰੜੀ ਥਾਂ।
ਆਥਣ: ਸ਼ਾਮ।
ਪਾੜਾ : ਤਰੇੜ, ਫੁੱਟ, ਦਰਾੜ।
ਭਾਈਚਾਰਿਕ : ਭਾਈਚਾਰੇ ਸੰਬੰਧੀ।
ਗੱਭਰੂ : ਜਵਾਨ ਉਮਰ ਦਾ।
ਮੇਲਿਆਂ – ਮੁਸਾਹਵਿਆਂ : ਰੌਣਕ ਮੇਲਿਆਂ।
ਪਹਿਲਵਾਨੀ : ਪਹਿਲਵਾਨ ਦਾ ਕੰਮ, ਭਲਵਾਨੀ, ਕਸਰਤ।
ਮੁੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨ : ਕਸਰਤ ਕਰਨ।
ਬਾਜ਼ੀ ਜਿੱਤਣੀ : ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਦੇਣਾ।
ਮਨੋਰਥ : ਉਦੇਸ਼।
ਆਹਰੇ : ਕੰਮ-ਧੰਦਾ।
ਕੁਰਾਹੇ : ਗ਼ਲਤ ਰਸਤੇ।
ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ : ਘੋਲ।
ਖਿੱਚ ਭਰਪੂਰ : ਆਕਰਸ਼ਕ।
ਵਰ੍ਹੇ : ਸਾਲ।
ਛਿੰਜਾਂ : ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ, ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲ।
ਦੰਗਲ : ਮੱਲਾਂ/ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਤੀ (ਘੋਲ)।
ਸਾਹਸ : ਹੌਸਲਾ, ਹਿੰਮਤ।
ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ : ਦਿੰਦੇ।
ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ : ਤਾਕਤਵਰ।
ਉਤਸ਼ਾਹ : ਜੋਸ਼, ਹੌਸਲਾ।
ਸੁਭਾਅ : ਤਸੀਰ, ਮਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ, ਮਿਜ਼ਾਜ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬਣਿਆ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ਾ ਗੁਣ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ : ਕੌਮੀ।
ਬਲ : ਤਾਕਤ, ਸ਼ਕਤੀ।
ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੀਆਂ : ਸਭ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ।
ਮੇਲਿਆਂ-ਮੁਸਾਹਵਿਆਂ : ਰੌਣਕ ਮੇਲਿਆਂ।
ਦਰਸ਼ਕ : ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ।
ਰੋਚਕ : ਦਿਲਚਸਪ।
ਖਿੱਦੋ : ਗੇਂਦ, ਖੁੱਦੋ, ਲੀਰਾਂ ਅਤੇ ਧਾਗਿਆਂ ਦਾ ਗੋਲਾ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਬੱਚੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
ਸਮੋਏ : ਸਮਾ ਗਏ।
ਮੋਕਲੀ : ਖੁੱਲ੍ਹੀ।
ਚੁਕੰਨਾ : ਸੁਚੇਤ।
ਖੂੰਡਾ : ਸੋਟਾ/ਲਾਠੀ ਜਿਸ ਦਾ ਫੜਨ ਵਾਲ਼ਾ ਸਿਰਾ ਮੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਟੱਲਾ : ਬੱਲੇ ਆਦਿ ਨਾਲ ਖਿੱਦੋ/ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਲਾਈ ਠੋਕਰ, ਟੋਣਾ।
ਦਾਈ : ਮੀਟੀ।
ਸਘਾਈ : ਭਖਾਈ।
ਟੋਲੀ : ਮੰਡਲੀ, ਸਮੂਹ, ਜਥਾ।
ਜ਼ਬਤ ਵਿੱਚ : ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ।
ਅਭਿਆਸ : ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ, ਸਾਧਨਾ।
ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੀ : ਜੋ ਸਭ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਲੱਗੇ।
ਟੋਲੀਆਂ : ਮੰਡਲੀਆਂ, ਜਥੇ।
ਕੁੱਬਾ : ਕੋਡਾ, ਕੁੱਬੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲਾ।
ਮੂਹਰਲਾ : ਅਗਲਾ, ਪਹਿਲਾ।
ਬਲੂਕੀ : ਪਲਾਕੀ, ਕੁੱਦ ਕੇ ਘੋੜੇ ਆਦਿ ‘ਤੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ।
ਕਤਾਰ : ਲਾਈਨ।
ਟੰਗਾਂ :ਲੱਤਾਂ
ਵਲਦੇ : ਲਪੇਟਦੇ, ਘੇਰਾ ਪਾਉਂਦੇ।
ਸਵਾਰ : ਸਵਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ।
ਰੀਤੀ : ਰੀਤ, ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਢੰਗ।
ਰੋਚਕ : ਦਿਲਚਸਪ।
ਬਰੋਟਿਆਂ : ਬੋਹੜ।
ਪੁੱਗ ਕੇ : ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਮੀਟੀ ਨਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸਫਲ ਹੋ ਕੇ।
ਨੱਸ ਕੇ : ਦੌੜ ਕੇ।
ਥੱਲਿਓਂ : ਹੇਠੋਂ।
ਲਮਕ ਕੇ : ਲਟਕ ਕੇ।
ਸਿਆਲ : ਸਰਦੀ।
ਰਲ ਕੇ : ਮਿਲ ਕੇ।
ਨਿਸ਼ਚਿਤ : ਮੁਕੱਰਰ, ਪੱਕੀ।
ਟਪੂਸੀ : ਛੋਟੀ ਛਾਲ।
ਝਕਾਨੀ : ਭੁਲੇਖਾ, ਚੋਰ-ਭਲਾਈ।
ਨਿਯਤ : ਨਿਸ਼ਚਿਤ।
ਲਾਈਨ : ਕਤਾਰ, ਪੰਕਤੀ।
ਸ਼ੂਟ ਵੱਟ ਕੇ ਦੌੜਨਾ : ਸਾਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ।
ਟੁੱਟ ਕੇ ਪੈਣਾ : ਹੱਲਾ ਕਰਨਾ, ਹਾਬੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪੈਣਾ।
ਵਰ੍ਹਦੀਆਂ : ਪੈਂਦੀਆਂ।
ਦੁਆਲੇ : ਚੁਫ਼ੇਰੇ, ਆਸੇ ਪਾਸੇ।
ਸਿਰਾ : ਕਿਨਾਰਾ, ਕੰਨੀ।
ਰੋਚਕ : ਦਿਲਚਸਪ।
ਬੋੜਾ ਖੂਹ : ਜਿਸ ਖੂਹ ਦੀ ਮਣ ਹੀ ਨਾ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜਿਸ ਖੂਹ ਦੀ ਮਣ ਟੁੱਟੀ ਹੋਵੇ।
ਮਣ : ਖੂਹ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀ ਵੱਟ।
ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੇ : ਪੂਰਵਜ, ਪੁਰਖੇ।
ਅਲੋਪ : ਗਾਇਬ, ਗੁੰਮ, ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟ।
ਜੂਹਾਂ : ਘਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰੜੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ, ਚਰਾਂਦਾ।
ਪਿੜ : ਉਹ ਥਾਂਵਾਂ ਜਿੱਥੇ ਖੇਡਾਂ/ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਖਾੜੇ।
ਗੌਰਵਮਈ : ਮਾਣਯੋਗ, ਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ।
ਵਿਰਸਾ : ਵਿਰਾਸਤ।
ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ : ਜਿੰਦਾ ਕਰਨਾ।
ਬਲਵਾਨ : ਤਾਕਤਵਰ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ।
